Neony, a polska muza
Wybór poniższych utworów zawierających „motyw neonowy” jest całkowicie subiektywny. W zdecydowanej większości skupiłem się na kawałkach rockowych, chociaż wiadomo, że „neonowych” motywów tekstach polskiej muzyki rozrywkowej jest o wiele więcej.
Pierwszym nasuwającym się kawałkiem, nawiązującym do kolorowych „oneonowanych” ulic w latach PRL jest utwór grupy Partita wydany w połowie lat 70. Tekst piosenki „Pytasz mnie, co ci dam” został napisany przez Janusza Kondratowicza. Już w pierwszej zwrotce pojawia się fraza: „Pytasz mnie, co ci dam, pejzaż miasta który znam, wiatru powiew ulic szybki rytm, tysiąc słońc w oknach stu, krótką noc po długim dniu i neonów kolorowy film”. Prawdopodobnie autorowi tych słów chodziło o niezwykle popularne w tych czasach występujące w krajobrazie miasta neony z animacjami. W wydanym w 1983 r. albumie „Flyrock” rzeszowskiego zespołu RSC w utworze „Kronika wypadków” pojawia się fraza „Dziwaczny neon lśnił oświetlał gapiów tłum”.
W utworze Dżemu z 1985 r. zatytułowanym „Oh, Słodka” pojawia się zdanie: „Kiedy szła ulicą neony traciły swój blask”. Motyw neonu pojawia się również w innym kawałku tego zespołu – „Kosmiczny Pub”, a tam w tekście: „…neon lśni woła nas”. Utwór pojawił się na albumie „Kilka zdartych płyt” w marcu roku 1995. Neony pojawiają się co najmniej w trzech tekstach dwóch utworów grupy Lombard. Są to „Neonowa krowa” (1987) – jeden z najbardziej neonowych utworów wszechczasówpowstał na bazie wiersza Wandy Chotomskiej, „Diamentowa kula” z albumu „Śmierć w dyskotece” (1983) – „Na niebie złoty neon wybija imię twoje” oraz „Dalej, co raz dalej” – „Gaszę neon i ruszam”.
W 1988 r. 13 tygodni na liście przebojów radiowej Trójki spędził kawałek „Po prostu pastelowe” z repertuaru grupy Malarze i Żołnierze. W tekście pojawia się „Telefony tuż przy łóżkach wciąż słuchają namiętności, a neony w moim mieście zmuszają do miłości”. W 2008 r. powstał z cover tego kawałka, wydany na albumie Zakazane Piosenki zespołu Strachy Na Lachy.
Kolejne utwory z motywem neonowym należą do ustrzyckiej legendy polskiego punkrocka – zespołu KSU. „Światło neonów zabija taniec cieni…” z kawałka „Na krawędzi snu” oraz „…unikasz bocznych ulic, ale musisz się zanurzyć w bagno wielkich miast, gdzie blask neonów zgasł” z kawałka zatytułowanego „Pijany gówniarz” (alternatywny tytuł „Nocą”). Chociaż oba teksty autorstwa Macieja „Brody” Augustyna pomimo pochodzą z przełomu lat 70. i 80. XX w., to na oficjalnym wydawnictwie (płycie winylowej) pojawiły się dopiero w 1988 r. na albumie zatytułowanym Pod prąd. Oba kawałki należą do kanonu koncertowego zespołu.
W utworach grupy KULT neony pojawiają się co najmniej dwukrotnie – „Moja ulica murem podzielona, świeci neonami prawa strona…”, to oczywiście cytat z kawałka „Arahja”, wydanego w 1988 r. na albumie „Spokojnie”. Tekst utworu nawiązuje do podziału Berlina. Osiem lat później wydano album „Tata Kazika II”, na którym pojawiły się utwory z tekstami Stanisława Staszewskiego. W kawałku „Jeśli zechcesz odejść, odejdź” wokalista śpiewa: „Już na zawsze tamto będzie w sercach nam się tlić jak neonowy szyld…”, na tym samym albumie w utworze „Gwiazda szeryfa” pojawia się natomiast fraza „Przyzywa zimnym blaskiem neonowych łun”.
W innym zespole Kazika Staszewskiego – KNŻ, w kawałku „Raz, pierwszy” z albumu „Na żywo ale w studio” (1994) słyszymy „Neon naprzeciw obraca się i świeci”. Czy autor tych słów miał na myśli obracający się neonowy globus Orbisu z Al. Jerozolimskich? Powstała w 1987 r. w pabianicka grupa Proletaryat na swoim IV albumie wydała utwór „Nie masz nic”, który pozostaje nieco w cieniu innych sztandarowych kawałków tej kapeli. W tekście tekście słyszymy „W zimną noc, gdzieś pod neonami, stałaś tam…”.
Lech Janerka nostalgicznie o neonach śpiewa w piosence „Nie słuchaj co kto mówi” – „Opowiedz sobie sam… o czasach neonowych”, która pierwszy raz pojawiła się na albumie Bez prądu w 1993 r. Rok później – w 1994 r. – na koncertowym albumie „I Love You” grupy T. Love, pojawił się studyjny utwór „Syn Miasta” z refrenem: „Na samym dnie, neony oślepiają mnie” . Był to był chyba pierwszy utwór z neonami, który zaistniał w mojej świadomości. Ten melodyjny kawałek, w którym na wokalu prócz Muńka występuje również Monika Piwowarska z zapomnianego kultowego zespołu Buzu Squat, jest coverem francuskiego zespołu Mano Negra, a dokładniej kawałka „Out of time man” (1991 r., z Manu Chao ma wokalu).
W 1995 r. na przystanku Woodstock, który odbył się w miejscowości Czymanowo wystąpiła pyrzycka grupa Olej z coverem angielskiej grupy rockowej James pt. „Sometimes”. Wokalista śpiewa w tym kawałku „… głowa chłopca lśni jak znak – jak neonowy znak„.
W utworze Pidżamy Porno „Ezoteryczny Poznań” wydanym w 1997 r., słyszymy: „Na Wildzie mieszka szatan – czarna magia, wolno, zapalają się neony” (Wilda – czyli dzielnica miasta). Niestety w teledysku utworu, w którym zespół jeździ zabytkowym tramwajem po centrum Poznania, neony nie są zbyt eksponowane. Drugi raz o neonach Grabaż śpiewa w utworze „Droga na Brześć „Rzeczywistość tu jak nieczynne neony„ na albumie Bułgarskie Centrum (2004).
W 1998 r. pojawiła się płyta Republiki pt. „Masakra”. Prócz takich klasyków jak „Mamona” czy „Odchodząc” jest na niej nieco mniej popularny utwór „Przeczekajmy noc” z tekstem: „Nocnym tramwajem wiozę cię, puste przystanki – żaden nasz, każdym neonem mówisz – nie”
Sporo nawiazań do neonów pojawia się w tekstach grup: Partia, Komety oraz Rotofobia. Te trzy zespoły łączy osoba perkusisty o pseudonimie „Arkus”, a Partię i Komety wokalista Lesław Strybel. „Czerwone neony za twoim oknem, w ich świetle nie widać, że jesteśmy już kimś innym” (Rotofobia – Neony), „migające światła neonów, hipnotyzują ciemność…” (Komety – Namiętność kochanków) oraz „biegniesz po sopockim molo z neonowym dreszczem w głowie” (Partia – Piękny chuligan) i „miasto neonów nie może spać” (Partia – Ulice). W nowszych utworach teksty o neonach pojawiają się w kawałkach „Nocne ulice” z repertuaru Strachy Na Lachy oraz Pablopavo i Ludzików „Wszystkie neony”.
Utwory z neonami – kolejność wg daty wydania:
● Partita – Pytasz mnie co ci dam (Niech ziemia tonie w kwiatach, 1976)
● Lombard – Diamentowa kula (Śmierć w dyskotece, 1983)
● RSC – Kronika wypadków (Flyrock, 1983)
● Lombard – Dalej, co raz dalej (Wolne od cła, 1984)
● Dżem – Oh Słodka (Dżem, 1985)
● Lombard – Neonowa krowa (1987)
● KULT – Arahja (Spokojnie, 1988)
● Malarze i Żołnierze – Po prostu pastelowe (wersja nagrana dla radia 1988, płyta Jedynka 1991)
● KSU – Pijany Gówniarz (Pod Prąd, 1988)
● KSU – Na krawędzi snu (Pod Prąd, 1988)
● Lech Janerka (Bez prądu, 1993)
● KNŻ – Raz pierwszy (Na żywo ale w studio, 1994)
● Proletaryat – Nie masz nic (IV, 1994)
● T. Love – Syn Miasta (I Love You, 1994)
● Olej – Sometimes (nagranie z Przystanku Woodstock, 1995)
● KULT – Jeśli chcesz odejść – odejdź (Tata Kazika II, 1996)
● KULT – Gwiazda szeryfa (Tata Kazika II, 1996)
● Pidżama Porno – Ezoteryczny Poznań (Złodzieje Zapalniczek, 1997)
● Republika – Przeczekajmy noc (Masakra, 1998)
● Partia – Piękny chuligan (Partia, 1998)
● Partia – Ulice (Partia, 1998)
● Pidżama Porno – Droga na Brześć (Bułgarskie Centrum, 2004)
● Komety – Namiętność kochanków (Luminal, 2011)
● Wilki – Atlantyda łez (Watra, 2004)
● Rotofobia – Neony (po 2005)
● Strachy Na Lachy – Nocne ulice (Zakazane piosenki, 2008)
● Pablopavo i Ludziki – Wszystkie neony (Ladinola, 2017)
Zapraszam również do tekstu: „Motyw neonu w polskim filmie” oraz „Neonowe plenery filmowe”, gdzie wykorzystałem większość powyższych kawałków w specjalnie stworzonym klipie.
Maciej Grzywaczewski
